Hiperstimulasyon Sendromu

Tüp bebek tedavisinde kadına  yumurta uyarıcı ilaçlar uygulanmasında amacımız sağlıklı biçimde çok sayıda yumurta elde etmektir. Bu tedavi sürecinin adı ’’kontrollü ovarian hiperstimulasyon’’ olarak adlandırılır. Aslında yumurta kesecikleri aktive edilirken bir şekilde birçok olguda hafif hiperstimülasyon olmaktadır. Ancak bu durumun abartılı olarak ortaya çıkması hiperstimülasyon sendromu olarak adlandırılır ve tüp bebek tedavisinde kadınların %5 inde orta-ciddi formları karşımıza çıkar.

Yumurta rezervi kısıtlı ya da ileri yaş kadınlarda çok daha az olasılıkla karşımıza çıkar. Çünkü bu kadınlarda uyarılacak aşırı sayıda yumurta adayı yoktur. Yumurtalık rezervi çok olan ve özellikle polikistik over sendromu olan kadınlarda daha sık karşılaşılabilir. Tedavinin başında her iki yumurtalıkta belirlenen aday yumurta keseciği(antral folikül) sayısı ile hiperstimülasyon sendromunun olasılığını çoğunlukla en baştan tahmin edebiliriz.

*Ultrasonografide her iki overde 10’un üzerinde antral folikül varsa,

*Anti müllerian hormon 3 ün üzerinde ise,

*Genç ve zayıf kadında,

*Daha önceden hiperstimulasyon sendromu geçirmiş kadında

*Yüksek doz gonadotropin kullanımında risk artar.

Bu durumda risk grubunun çok iyi belirlenmesi ve gonadotropin dozlarının düşük tutulması, ultrasonografi ile yumurta takiplerinin daha sık yapılması, kan estradiol düzeylerinin izlenmesi önleme ve erken tanı açısından çok yararlı olacaktır.

Yumurta kesecikleri büyürken aşırı uyarılmış yumurtalıklardan üretilen yüksek hormon düzeyleri damar geçirgenliğini artırır ve damar içindeki sıvı damar dışına çıkmaya başlar, batın boşluğunda, daha seyrek olarak da akciğer zarlarında, ender olarak da kalp zarı içinde bile sıvı birikebilir. Yumurtalıklar aşırı uyarılma nedeniyle irileşmiştir ve ağrı yapabilir.

• Bulantı, kusma
• Alt batında ağrı ve şişkinlik
• Çarpıntı
• Nefes darlığı
• İdrar miktarı azlığı
• Bacakta ağrılı şişlik ve renk değişimi
• Sıvı- elektrolit değişiklikleri
• Dehidratasyon (sıvı kaybı) görülebilir.

Hiperstimulasyon sendromunun hafif olduğu olgularda evde yatak istirahati, bol sıvı alınması ve ağrı kesicilerle tedavi edilir. Hasta ve tüp bebek ekibinin her gün iletişimde kalması ve gelişmelerin yakından izlenmesi doğru adımların zamanında atılmasını sağlayacaktır. Evde günlük kilo artışı ve bel çevresi ölçümünde yarar vardır. Günde 2 kilogramdan fazla artış olması ya da bel çevresinde 3 cm den fazla kalınlaşma sendromun şiddetinin arttığını gösterebilir ve tekrar değerlendirmeyi gerektirir.

Orta ve şiddetli vakalarda hastaneye yatırılarak tedavi görmek gerekir. Bu olgularda hem sıvı ve elektrolit dengesi yapılır ve hem de böbrek kanlanması ve fonksiyonları düzenlenir. Pıhtılaşma meylinin arttığı bu olgularda günlük heparin uygulaması yapılmalıdır. Bu süreç sırasında anti emboli çorabı giyilmesi ve hareketin korunması sağlanmalıdır.

Orta ağır hiperstimulasyonda aşırı uyarılmış yumurtalıklar oldukça hassastır ve batın içi kanamaya neden olabilir. Egzersiz ve cinsel aktivite kısıtlanmasında yarar vardır. Yumurtalıkların kendi etrafında dönmesi (torsiyon) da bu grupta acil cerrahi gerektiren bir durumdur.

Kadının hiperstimulasyon sendromu konusunda bilgilendirilmesi takip ve erken tanı açısından çok önemlidir. Sıkıntıların zamanında fark edilmesi ve bulguların iyi değerlendirilmesi sürecin iyi yönetilmesini kolaylaştıracaktır.

Takip sırasında aşırı yumurta oluşumunun engellenmesi her zaman mümkün olmayabilir ve kadın düşük doz ya da ortalama dozlara da aşırı cevap verebilir. Yumurta çatlatmak için uygulanan HCG enjeksiyonu sendromun şiddetini çok artırabilir. Hiperstimulasyon sendromunda elimizde iki büyük silah vardır:

*Yumurta çatlatılması HCG yerine GnRH analogları ile yapılabilir

*Elde edilen bütün embriolar dondurulur ve embriyo transferi 2 adet sonraya ertelenir.

Hiperstimülasyon sendromu gebelik oluşumuna engel teşkil etmediği gibi çok sayıda yumurta ve embriyo elde edilen bu vakalarda gebelik şansı da az değildir. Ancak gebelik oluşumu HCG salınımı nedeniyle sendromun şiddetinin artmasına ve sürecin uzamasına neden olabilir. Bu nedenle embriyoların tümü dondurulup kadın tamamen rahatladıktan sonra iki sonraki siklusta endometrium hazırlandıktan sonra embriyo transferi yapılabilir. Transfer yapılacaksa da çoklu embriyo transferinden kaçınmak ve tek embriyo transferi yapmakta yarar vardır.

Bunların yanı sıra yumurta toplandığı gün damar yolundan volüm genişleticilerin kullanılması ve aynı gün cabergolin başlanıp birkaç gün devam edilmesi sürecin çok daha rahat toparlanmasını sağlayacaktır.

 

---